اظهارنامه‌های مالیاتی در انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که هر یک از این انواع به شرایط و وضعیت‌های خاصی از مودیان مالیاتی (افراد یا شرکت‌ها) اختصاص دارند.
در ادامه، به معرفی انواع مختلف اظهارنامه‌های مالیاتی و کاربردهای آنها پرداخته می‌شود.
1. اظهارنامه مالیاتی عملکرد
این نوع اظهارنامه مالیاتی برای اعلام درآمدها و هزینه‌های سالانه مودی به منظور محاسبه مالیات بر درآمد طراحی شده است. اظهارنامه مالیاتی عملکرد شامل اطلاعات درآمدی، هزینه‌ها، سود یا زیان، و سایر موارد مرتبط با فعالیت اقتصادی فرد یا شرکت می‌شود.
این اظهارنامه به‌صورت سالانه تهیه و به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود.
2. اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده
این اظهارنامه برای مودیانی است که مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند. در این اظهارنامه، مودیان باید میزان فروش و خرید کالاها و خدمات خود را اعلام کنند و مالیات بر ارزش افزوده را محاسبه و پرداخت نمایند. اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده معمولاً به صورت فصلی (سه ماهه) تنظیم و ارسال می‌شود.
3. اظهارنامه مالیاتی حقوق
این اظهارنامه مخصوص کارفرمایانی است که به کارکنان خود حقوق پرداخت می‌کنند. در اظهارنامه مالیاتی حقوق، کارفرما موظف است میزان حقوق پرداختی به کارکنان و مالیات مربوط به آنها را اعلام کند و مالیات کسر شده از حقوق کارکنان را به سازمان امور مالیاتی واریز نماید. این اظهارنامه به صورت ماهانه تهیه و ارسال می‌شود.
4. اظهارنامه مالیاتی مستغلات
این نوع اظهارنامه برای افرادی است که از اجاره دادن املاک خود درآمد کسب می‌کنند. در اظهارنامه مالیاتی مستغلات، مودیان باید میزان درآمد حاصل از اجاره و هزینه‌های مرتبط با ملک را اعلام کنند تا مالیات مربوطه محاسبه و پرداخت شود.
5. اظهارنامه مالیاتی ارث
پس از فوت یک شخص، وراث موظف به تهیه اظهارنامه مالیاتی ارث هستند. در این اظهارنامه، ارزش دارایی‌های متوفی و سهم هر یک از وراث اعلام می‌شود تا مالیات بر ارث محاسبه و تعیین شود.
6. اظهارنامه مالیاتی انحلال
این اظهارنامه برای شرکت‌ها و موسساتی که تصمیم به انحلال گرفته‌اند تهیه می‌شود. در اظهارنامه مالیاتی انحلال، باید وضعیت مالی نهایی شرکت شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها، و سود یا زیان انحلال شرکت اعلام شود تا مالیات مربوطه محاسبه گردد.
7. اظهارنامه مالیاتی تکلیفی
این اظهارنامه زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مودی مالیات خود را مستقیماً پرداخت نکرده و تکلیفی برای پرداخت مالیات بر عهده دیگران است. به عنوان مثال، در برخی موارد فروشندگان موظف به کسر مالیات از خریداران و واریز آن به سازمان امور مالیاتی هستند.
8. اظهارنامه تسعیر ارز
این اظهارنامه زمانی استفاده می‌شود که شرکت‌ها یا اشخاص دارای درآمد یا هزینه‌هایی به ارز خارجی باشند. در این اظهارنامه، مبادلات ارزی به نرخ تسعیر (نرخ تبدیل) مشخص شده و مالیات مربوط به آن محاسبه می‌شود.
9. اظهارنامه مالیاتی سهام
این نوع اظهارنامه برای افرادی است که از فروش یا نقل و انتقال سهام درآمد کسب می‌کنند. در اظهارنامه مالیاتی سهام، میزان سود حاصل از فروش سهام و مالیات مربوط به آن باید اعلام شود.
10. اظهارنامه مالیاتی معافیت‌ها و تخفیف‌ها
مودیانی که از معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی برخوردارند، باید این موضوع را در اظهارنامه مالیاتی خود اعلام کنند تا مبلغ مالیات بر اساس شرایط معافیت یا تخفیف تعیین شود.
هر یک از این اظهارنامه‌ها با توجه به نوع فعالیت، نوع درآمد، و شرایط خاص مودیان تنظیم می‌شود و زمان‌بندی ارسال آنها نیز ممکن است متفاوت باشد.
شناخت دقیق این انواع و الزاماتی که برای تنظیم و ارسال آنها وجود دارد، برای جلوگیری از مشکلات مالیاتی و بهره‌مندی از حقوق و مزایای قانونی ضروری است.
